Mickiewicz prozą, Pan Tadeusz, księga I cz. II

Podróżny do folwarku nie biegł sług zapytać,

Odemknął, wbiegł do domu, pragnął go powitać.

[…] Wbiega i okiem chciwie ściany starodawne

Ogląda czule, jako swe znajome dawne.

Pan Tadeusz, Adam Mickiewicz

Na zielonym pagórku nad wijącą się rzeką w otoczeniu brzozowych drzew stał piękny dwór należący do szlacheckiej rodziny. Z daleka rzucały się w oczy pobielane ściany drewnianego domu. Mimo że był mały, panował w nim dostatek, o czym świadczyły trzy snopy stojące przed stodołą — nie zmieściły się już pod słomianym dachem. W dworze panował porządek, a otwarta szeroko brama zapraszała do tego, by wstąpić na chwilę i spotkać się z gospodarzami.

Właśnie na dziedziniec wjechała bryczka ciągnięta przez parę kasztanowych koni. Kopyta stukały rytmicznie, oznajmiając przybycie gościa, którego dawno w tych okolicach nie widziano. W końcu wrócił w rodzinne strony, do najbliższych osób i miejsc, za jakimi tęsknił. Ostatnie lata spędził na nauce w dalekim mieście. Gdy tylko skończył swoje studia, spakował się i ruszył do domu.

Ledwo powóz się zatrzymał, młodzieniec wyskoczył z niego i pognał do dworku. Drzwi były zamknięte od środka na haczyki, lecz to nie powstrzymało go. Nie szukał sług, by zapytać ich o gospodarzy. Sam poradził sobie z drzwiami i dostał się do środka, nie umiejąc doczekać się, by powitać swój stary dom.

Biegał wszędzie. Oglądał ściany, dawne sprzęty, które podgryzł ząb czasu, te same obrazy widziane przed laty. Był wśród nich portret Kościuszki, który obie ręce trzymał na mieczu, a oczy wznosił wysoko ku niebu. Widać w nich było przysięgę, że prędzej sam zginie, niż pozwoli mocarzom odebrać sobie ojczystą ziemię. Był też Rejtan pragnący wolności dla swego kraju. Nie doczekał jej, bo sam swe oczy zamknął snem wiecznym. Nie brakowało wśród postaci Jasińskiego z Korsakiem, dwóch towarzyszy broni, jakich świat nigdy więcej nie ujrzał. Nawet drewniany zegar stojący u wejścia do sypialni wygrywał znaną melodię¹, przypominającą o walce, nadziei i odwadze.

Jednak młodzieniec pędził już dalej, oglądając pokój za pokojem. Wspomnienia zalewały jego myśli. Zdawało się, że czas stanął w miejscu dla tego dworu i czekał cierpliwie na powrót chłopaka, by znów zacząć płynąć. Tylko jedna rzecz się nie zgadzała w tym wszystkim. Nie przypominał sobie, by w jego pokoju mieszkała kobieta. Nawet nie wiedział, skąd mogłaby się wziąć we dworze. Jego stryj nigdy się nie ożenił, a ciotka nie opuszczała Petersburga.

Zaczął krążyć po pokoju. Nie dało się nie zauważyć fortepianu zajmującego centralne miejsce. Wszędzie walały się nuty i książki. Nie sądził, by do takiego niedbalstwa była zdolna stara kobieta. Na krześle wisiała zwiewna, biała sukienka, a na parapecie młode rączki ustawiły rząd donic pełnych ziół i kwiatów, które dobrze znał z rozległych łąk.

Młodzieniec stanął przy oknie, a widok za nim znów wprawił go w zdumienie. Zobaczył niewielki ogród w miejscu dawniej zarośniętym pokrzywą. Teraz rosła tam angielska trawa i mięta. Ogradzał je drewniany, niski płotek ozdobiony wiankami ze stokrotek. Obok niedawno podlanej ziemi stała blaszana konewka pełna wody. Jednak nigdzie nie było widać ogrodniczki, o której obecności świadczyła kołysząca się jeszcze furtka. Pozostawiła po sobie zaledwie ślady bosych stóp na drobnym, białym piasku. Prawie nie dotykała go nóżkami, pędząc w sobie znanym kierunku.

Długo stał przy oknie, wdychając zapach kwiatów i zastanawiając się, kim była tajemnicza dziewczyna, która zniknęła, zanim zdążył ją powitać. Jego wzrok znów spoczął na śladach. Wędrował za nimi, by dotrzeć do postaci ubranej w biały strój, którego nigdy wcześniej nie ujrzał żaden mężczyzna. Młoda Litwinka nie wiedziała, że właśnie przez jednego jest obserwowana. Widział piękne złociste włosy otaczające jej głowę niczym aureola świętej. Twarz miała zwróconą na pole, jakby kogoś na nim szukała. W końcu go ujrzała, roześmiała się radośnie i przebiegła przez błonie do swojej komnaty. Nie od razu dostrzegła młodzieńca w swoim pokoju. Minęła go, jakby wcale nie stał tuż obok, stanęła przy lustrze i dopiero w nim ujrzała intruza. Przestraszyła się, zbladła.

Chłopak również poczuł się nieswojo. Wstydliwie spuścił oczy, a rumieniec wstąpił na jego policzki. Chciał coś powiedzieć, lecz z ust wydobywał się tylko niezrozumiały bełkot. Dlatego tylko się ukłonił i pospiesznie opuścił pokój.

Dziewczyna odzyskała głos, krzyknęła, po czym zniknęła z pokoju równie szybko, jak się w nim zjawiła, co podróżny zauważył dopiero po chwili. Sam nie wiedział, jak powinien zareagować na to spotkanie: śmiechem czy zawstydzeniem.

¹ Mazurek Dąbrowskiego.

Pozostałe części znajdziesz tutaj.